Εδώ και 5-6 χρόνια κυκλοφορεί η πληροφορία ότι ο Γ.Σ. Ηρακλής Θεσσαλονίκης ιδρύθηκε μετά από συνεννόηση απ' τον Ηρακλή της Κων/πολης. Η πληροφορία είναι χωρίς καμία τεκμηρίωση αλλά κατόρθωσε μέσω της wikipedia να φτάσει σε επίσημες ιστοσελίδες του συλλόγου και σε διάφορες ημερήσιες εφημερίδες και πολλά ειδησεογραφικά site αν και δεν είναι καταγεγραμμένο σε καμία σελίδα ιστορικού βιβλίου, ούτε καν του παλαιότερου τέτοιου βιβλίου που γράφτηκε απ' τον Χριστοδούλου το 1927...
Στο πλαίσιο αυτό o Όμιλος 1899 είχε κάνει μια προσπάθεια τα προηγούμενα χρόνια για να αναλύσει με δεδομένα την παρανόηση που προκύπτει μέσα από μια αναφορά που γίνεται στην Βικιπαίδεια.
Συγκεκριμένα στην σελίδα «Γυμναστικός Σύλλογος Ηρακλής» (https://el.wikipedia.org/wiki/Γυμναστικός_Σύλλογος_Ηρακλής) εκτός των άλλων αναφέρεται ότι
"Όπως αναφέρει η ιστοσελίδα του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, το 1870 στην Κωνσταντινούπολη δημιουργήθηκε ο Γυμναστικός Σύλλογος Ηρακλής, ο αρχαιότερος σύλλογος της οθωμανικής αυτοκρατορίας (2). Τα γραφεία του ήταν στην περιοχή του Ταταύλα, απέναντι από την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου. Το 1892 στη Βιέννη υπήρξε συνάντηση Ελλήνων από τη Θεσσαλονίκη και των επικεφαλής του Ηρακλή από την Κωνσταντινούπολη, όπου αποφασίστηκε η ταυτόχρονη επίσημη ίδρυση του Ηρακλή σε Θεσσαλονίκη και Κωνσταντινούπολη με σκοπό τη βοήθεια του αγώνα για την αποτίναξη του τούρκικου ζυγού και το 1896 (3) αποφασίστηκε να ονομαστεί προσωρινά "Όμιλος Φιλομούσων" στη Θεσσαλονίκη. Το γήπεδο του Ηρακλή στην Κωνσταντινούπολη βρισκόταν στην περιοχή του Πέρα και πέρασε στα χέρια της Τούρκικης κυβέρνησης το 1983."
Η ίδια πληροφορία έχει περάσει και στην επίσημη Ιστοσελίδα της ομάδας μπάσκετ.
Αυτή η αναφορά που ταυτίζει τον Ηρακλή από τα Ταταύλα με τον Όμιλο Φιλομούσων και στην συνέχεια με τον Γ.Σ. Ηρακλή δεν είναι αληθής. Οδηγός και πηγή αναφοράς μας αποτελεί το εξαιρετικό βιβλίο του Ν.Κ.Χριστοδούλου αντιπρόεδρου του Γ.Σ. Ηρακλής εν έτη 1927 «Ο Γυμναστικός Σύλλογος Θεσ/νίκης ¨Ο ΗΡΑΚΛΗΣ¨ και η εξέλιξις του αθλητισμού εν Θεσσαλονίκη» το οποίο είναι διαθέσιμο online οπότε μπορούν όσοι ενδιαφέρονται να διαβάσουν για την πραγματική ιστορία του συλλόγου. Παράλληλα υπάρχει διασταύρωση στοιχείων με την εργασία για τον Όμιλο Φιλομούσων του συλλέκτη Γ. Κωνσταντινίδη που έχει προγόνους κάποιους απ' τους ιδρυτές του Ομίλου Φιλομούσων αλλά και ένα πλούσιο ιστορικό αρχείο με παλαιές εφημερίδες. Κάποιες από αυτές τις εφημερίδες έχουν σημαντικά αφιερώματα για τον Όμιλο Φιλομούσων και μάλιστα ένα απ' αυτά είναι σύγχρονο του Ομίλου άρα θεωρείται και αρκετά σημαντικό και αξιόπιστο στοιχείο, πόσο μάλλον καθώς όλα τα γραπτά τεκμήρια συμφωνούν προς τα στοιχεία!
Σημαντικά άρθρα για τον Όμιλο Φιλομούσων:
«Το Πρώτο Ματς», Εφημ.Αθλητική Επιθεώρησις, 24 /3/1926, φ. 5.
«Όμιλος Φιλομούσων», Εφημ. Ο Φάρος της Θεσσαλονίκης, 25/3/1904.
Με βάση λοιπόν το βιβλίο του Χριστοδούλου και όλα τα μεταγενέστερα βιβλία του συλλόγου μας (Λεύκωμα του Δήμου, το βιβλίο του Καράδαλη, το βιβλίο του Οικονομίδη για την Ιστορία της ομάδας μπάσκετ), και άλλες πηγές συμπεραίνουμε ότι δεν προκύπτει από πουθενά ότι ο Γ.Σ. Ηρακλής Θεσσαλονίκης είναι συνέχεια του «Ηρακλή» που προέρχεται από τα Ταταύλα, πάρα μόνο αποτελεί συνέχεια του Όμιλου Φιλομούσων Θεσσαλονίκης, ο οποίος ιδρύθηκε το 1899 και όχι το 1896 στη πόλη της Θεσσαλονίκης από “μπαγιάτηδες”, δηλαδή τους παλιούς, βέρους Έλληνες Θεσσαλονικείς στην τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Η μόνη αναφορά που βρήκαμε στην ιστοσελίδα του Πατριαρχείου είναι η εξής:
https://www.ec-patr.org/afieroma/churches/show.php?lang=gr&id=23
στην οποία απλά αναφέρεται ότι "Ἀπέναντι ἀπὸ τὸ ἐκκλησιαστικὸ συγκρότημα βρίσκεται ὁ «Ἀθλητικὸς Σύλλογος Ἡρακλῆς» τῶν Ταταούλων, ὁ ὁποῖος ὑπῆρξε ὁ πρῶτος ἀθλητικὸς σύλλογος στὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία." Φυσικά δεν υπάρχει καμία αναφορά για 1870, ούτε καν απ' τον ίδιο τον σύλλογο Α.Ο. Ταταύλα που ιδρύθηκε το 1896 στο ομώνυμο προάστιο της Κων/πολης ως Ηρακλής Ταταύλων και το 1922 συγχωνεύτηκε με τη Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα «Η Πρόοδος» που ιδρύθηκε το 1899 για να πάρει το νέο όνομα Α.Ο. Ταταύλα. Φυσικά η ιστορία καταγράφεται με πηγές και θα ήταν ενδιαφέρον για τον αναγνώστη να ανατρέξει στη μελέτη του Α. Μπαλτά για τον αθλητισμό στην Κων/πολη (Ο ελληνικός αθλητισμός στην Κωνσταντινούπολη 1877). Άρα λοιπόν σύμφωνα με τις πηγές (δείτε και τα παρακάτω links) προφανώς δεν υπήρχε Ηρακλής Ταταύλων 26 χρόνια (!) πριν την επίσημη ίδρυση του (και δεν ήταν ο αρχαιότερος σύλλογος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας). Την ίδια εποχή, εκτός από το τμήμα γυμναστικής ο σύλλογος ανέπτυξε σε σημαντικό βαθμό και τμήμα ελληνορωμαϊκής πάλης. Το 1922 ο σύλλογος μετονομάζεται σε «Αθλητικός Γυμναστικός Σύλλογος Τατάουλων» και την δεκαετία του 1930, ο «Α.Γ.Σ. Ταταύλα» εντείνει τις δραστηριότητές του στον αθλητικό τομέα. Ιδρύονται τμήματα μπάσκετ, βόλεϊ, ποδηλασίας, κλασικού αθλητισμού κ.ά. Από τις τάξεις των εν λόγω τμημάτων αναδείχτηκαν αξιόλογοι αθλητές, με διακρίσεις σε τοπικές και διεθνείς διοργανώσεις (1).
Τη δεκαετία του 1960 ο σύλλογος μεταφέρθηκε στον ελλαδικό χώρο, στην Αθήνα, όπου και συνεχίζει μέχρι και τις μέρες μας τη δράση του. Σήμερα ο ΑΟ Ταταύλα έχει την έδρα του στο Παλαιό Φάληρο, ωστόσο αθλητικά και πολιτιστικά η «καρδιά» του χτυπά στον Άλιμο, στο Βυζαντινό Αθλητικό Κέντρο (2). Περισσότερες πληροφορίες για αυτό τον σύλλογο υπάρχουν στην ιστοσελίδα του https://tatavlasc.gr/ (3)
Πηγές - Παραπομπές
Αφιέρωμα από την ιστοσελίδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου
Από την ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού – Εγκυκλοπαίδεια –
(1) Από το βιβλίο - Αρσάνογλου, Λ., Ταταύλα. Εκατό Χρόνια Αθλητισμός (Athens 1997), pp. 11, 13, 18, 21, 25, 26, 28-30.
(2) Άρθρο από την ιστοσελίδα pontosnews
(3) Επίσημη ιστοσελίδα του Α.Ο. ΤΑΤΑΥΛΑ -
http://www.tatavlasc.gr/history.html
https://www.aek-live.gr/i-endoxi-istoria-tis-kurtulus-tatavla/
https://www.aek-live.gr/%CE%B7-%CE%AD%CE%BD%CE%B4%CE%BF%CE%BE%CE%B7-%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-kurtulus-%CF%84%CE%B1%CF%84%CE%B1%CF%8D%CE%BB%CE%B1-2/
http://www.pontos-news.gr/article/160683/ao-tatayla-121-hronia-prosforas-ston-athlitismo-kai-ton-politismo-apo-kamari-tis
https://www.novasports.gr/pingk_pongk/pingk_pongk/article/1412664/stin_istoriki_edra_tou_as_tataoulon_kourtoulous
Πάμε τώρα στη σύνδεση Ηρακλή Κων/πολης και Θεσσαλονίκης. Έγινε λέει συνάντηση το 1892 αλλά πήρε προσωρινά το όνομα "Όμιλος Φιλομούσων" το 1896!
Ο Όμιλος Φιλομούσων ιδρύθηκε το 1899 (γνωρίζουμε ότι τα άρθρα του ιδρυτικού καταστατικού ψηφίστηκαν μάλιστα στις 1/6/1899) και έχουμε αρκετές πηγές απ' το βιβλίο του Χριστοδούλου, διασταυρωμένες με άρθρο της εφημερίδας Φάρος της Μακεδονίας του 1903 και το εξαιρετικό αρχείο του κ. Κωνσταντινίδη. Ο Όμιλος Φιλομούσων που αρχικά δεν ήταν αθλητικό σωματείο αλλά μουσικό και φιλολογικό είχε ως σκοπό την εθνική διαμόρφωση και διάπλαση των νέων της εποχής εκείνης. Το 1902 ο Όμιλος συστήνει το αθλητικό του τμήμα μετά από προσχώρηση νέων μελών που την ίδια εποχή προσπαθούσαν να ιδρύσουν αθλητικό σύλλογο με το όνομα «Ολύμπια» (2).
Με την σύμπραξη αυτή ο Όμιλος Φιλομούσων γίνεται το πρώτο Ελληνικό Αθλητικό Σωματείο της Θεσσαλονίκης με πλούσια δράση. Συστήνει τμήμα ποδηλασίας, ναυτικό, κολυμβητικό και γυμναστικής (3).
Το 1903 δημιουργεί ποδοσφαιρική ομάδα (4), την πρώτη στην Θεσσαλονίκη και φτάνει στο αποκορύφωμα της αθλητικής του δράσης με την κατάκτηση 3ου Ολυμπιακού μεταλλίου (5) στους αγώνες ποδοσφαίρου της Ολυμπιάδας του 1906 που έγιναν στην Αθήνα, λαμβάνοντας μέρος με το όνομα Θεσσαλονίκη (6).
Στα τέλη του 1906 ο Όμιλος Φιλομούσων διαλύεται και τα μέλη του αθλητικού τμήματος ιδρύουν το 1908 τον «Μακεδονικό Γυμναστικό Σύλλογο» με πρόεδρο τον Γιατρό Α.Μάλτο. Την ίδια εποχή η σοβινιστική στάση των Νεότουρκων εμποδίζει την δράση την συλλόγου και τον αναγκάζει να τροποποιήσει την ονομασία του, ο οποίος θα ονομαστεί «Οθωμανικός Ελληνικός Γυμναστικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης ΄Ο Ηρακλής΄ 1910», οπότε και αρχίζει ξανά να δραστηριοποιείται και τον Σεπτέμβριο του 1912 διοργανώνει με επιτυχία τους Α’ Ναυτικούς αγώνες. Ακολουθεί η επιστράτευση, αρκετά μέλη και αθλητές του Ηρακλή ρίχνονται στον αγώνα για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης η οποία περνάει στα χέρια των Ελλήνων.
Τον Απρίλιο του 1913 γίνεται η σημαντική γενική συνέλευση για την οριστικοποίηση του ονόματος του συλλόγου καθώς το πρόθεμα «Οθωμανικός» δεν υπήρχε κανένας λόγος να αναγράφεται. Στην συνέλευση αποφασίστηκε ο σύλλογος να κρατήσει το όνομα Ηρακλής αντί του Μακεδονικός, επιλέγοντας τον Ημίθεο της Ελληνικής μυθολογίας, το σύμβολο της ρώμης και της αρετής, με το οποίο και έδρασε τα δύσκολα χρόνια πριν την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης(7). Αν λοιπόν σκοπός απ' το 1892 (!) ήταν η ίδρυση "Ηρακλή" στη Θεσσαλονίκη γιατί λοιπόν "Ηρακλής" ήταν το 3ο όνομα του αθλητικού τμήματος (Όμιλος Φιλομούσων - Μακεδονικός - Ηρακλής); Και μάλιστα γιατί το Ηρακλής επιλέχθηκε με 18 χρόνια (!!) καθυστέρηση μόνο και μόνο επειδή οι Νεότουρκοι απαγόρευσαν το "Μακεδονικός";
Από τότε μέχρι σήμερα υπάρχει ένας και μοναδικός Ηρακλής Θεσσαλονίκης προερχόμενος από το μακρινό 1899, γνωστός και αλλιώς ως «Γηραιός», γεννημένος και μεγαλωμένος στην πόλη της Θεσσαλονίκης, κρατώντας πάντα τα γαλανόλευκα της Ελληνικής σημαίας για χρώματα του.
Παραπομπές
Από το ιστορικό βιβλίο Ν.Κ.Χριστοδούλου: «Ο Γυμναστικός Σύλλογος Θεσ/νίκης ¨Ο ΗΡΑΚΛΗΣ¨ και η εξέλιξις του αθλητισμού εν Θεσσαλονίκη»
(1) Ο Όμιλος Φιλομούσων , σελ. 10,11,12,13. (Επίσης δες Ιστορικό Λεύκωμα Γ.Σ. Ηρακλής 1908-2003 , Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης, σελ. 14,15,19)
(2) Τα Ολύμπια , σελ. 13,14
(3) Αθλητικά,. Ναυτικά , Ποδήλατα, σελ. 14,15,18,19,20
(4) Ποδόσφαιρο, σελ. 18,19,20,21,22,23,24
(5) Ολυμπιακοί αγώνες 1906, σελ. 20,21
(6) Βιβλίο του James Edward Sullivan, The Olympic games at Athens 1906, 1906, p. 113,170
(7) Ομοίως δες Ν.Κ.Χριστοδούλου, σελ. 21,22,23,24,25,26,27,28,29,39,40,41
Παράρτημα
Ο Όμιλος Φιλομούσων Θεσσαλονίκης και ο Ηρακλής Ταταούλων έχουν αγωνιστεί σε ίδιες διοργανώσεις όπως συνέβη στους Θερινούς Ολυμπιακούς αγώνες του 1906(1), ο δε Όμιλος Φιλομούσων με 6 αθλητές και την ποδοσφαιρική ομάδα(2), ο δε Ηρακλής Ταταούλων είχε 2 αθλητές. Επίσης στους Πανελλήνιους αγώνες του 1914 στην Αθήνα ο Ηρακλής Θεσσαλονίκης κατέβασε 6 αθλητές, ο δε Ηρακλής Ταταούλων είχε 2 αθλητές(3).
Παραπομπές
(1) Ν.Κ.Χριστοδούλου: «Ο Γυμναστικός Σύλλογος Θεσ/νίκης ¨Ο ΗΡΑΚΛΗΣ¨ και η εξέλιξις του αθλητισμού εν Θεσσαλονίκη» σελ. 20,21
(2) James Edward Sullivan, The Olympic games at Athens 1906
(3) Ν.Κ.Χριστοδούλου: «Ο Γυμναστικός Σύλλογος Θεσ/νίκης ¨Ο ΗΡΑΚΛΗΣ¨ και η εξέλιξις του αθλητισμού εν Θεσσαλονίκη» σελ. 43
Επίλογος
Στο μόνο κομμάτι που θα συμφωνήσουμε με την επίμαχη αυτή παράγραφο είναι "με σκοπό τη βοήθεια του αγώνα για την αποτίναξη του τούρκικου ζυγού. " Σύμφωνα με το καταστατικό του Ομίλου σκοπός του ήταν η ηθική μόρφωση και η πνευματική και σωματική ανάπτυξη των μελών του. Μετά του 1ους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας, η διδασκαλία της γυμναστικής προσέδιδε ισχυρή ελληνική ταυτότητα στην εκπαίδευση των υπόδουλων χριστιανών και έτσι το 1902 ιδρύθηκε και το αθλητικό τμήμα του συλλόγου. Άλλωστε ο πρώτος πρόεδρος του Ομίλου, ο δάσκαλος Βασίλειος Μάνος Πράκτορας Γ' τάξης στον Μακεδονικό Αγώνα, όπως και πολλά απ' τα μέλη του Ομίλου συμμετείχαν σε δράσεις που είχαν σκοπό την ένωση της Μακεδονίας με την Ελλάδα. Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Εξωτερικών, η "Επιτροπή προς ενίσχυση της Ελληνικής Εκκλησίας και Παιδείας" στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής οργάνωσης του αλύτρωτου ελληνισμού προχώρησε στη χορήγηση οικονομικής ενίσχυσης σε περιοχές της Μακεδονίας. Σύμφωνα με τον πίνακα χορηγημάτων το Γενικό Προξενείο του ελεύθερου ελληνικού κράτους στη Θεσσαλονίκη έδωσε κατά τη δεύτερη τετραμηνία του σχολικού έτους 1904-1905 στον 1ο πρόεδρο του Ομίλου Φιλομούσων καθηγητή Βασίλειο Μάνο 7 οθωμανικές λίρες και στον 2ο πρόεδρο του Ομίλου, ιατρό Αλέξανδρο Ν. Παπάζογλου 5 οθωμανικές λίρες για να συμβάλουν με τον τρόπο τους στην απελευθέρωση της Μακεδονίας.
Πηγές
https://www.greekteachers.gr/%CE%B7-%CF%83%CF%85%CE%BC%CE%B2%CE%BF%CE%BB%CE%AE-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%AE%CE%BD%CF%89%CE%BD-%CE%B4%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%AC%CE%BB%CF%89%CE%BD-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%BC%CE%B1%CE%BA/
https://www.anixneuseis.gr/%CE%BF%CE%B9-%CE%B2%CE%BB%CE%B1%CF%87%CE%BF%CE%B9-%CF%84%CE%B7%CF%83-%CE%B8%CE%B5%CF%83%CF%83%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83/
https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/makedonika/article/viewFile/6435/6170.pdf
Με εκτίμηση, τα μέλη του Ομίλου1899